Гульня ў мову

Як настольныя гульні дапамагаюць палюбіць беларускую мову, ведае настаўніца бабруйскай школы № 34 Людміла Крылова.

Настаўніца бабруйскай школы № 34 Людміла Крылова ўжо 10 год стварае настольныя гульні, дзякуючы якім дзеці вучацца разумець і любіць беларускую мову. Нават пачынаюць карыстацца ёю па-за межамі класа.

«Хадзілка» па-беларуску

А нядаўна да працы над настолкамі далучыліся і вучні. Усё пачалося з таго, што 8-класнікаў, у якіх Людміла была класным кіраўніком, трэба было заняць нечым цікавым і карысным у шосты школьны дзень. Настаўніца прапанавала ім самім распрацаваць для малодшых хлопчыкаў і дзяўчынак развіваючую гульню. Каб было прасцей, падзялілася сваімі шаблонамі.

– Заданне спадабалася. Праз паўгода ў нас быў паўнавартасны прадукт. Выпрабоўвалі яго на малодшых школьніках па прынцыпе «роўны навучае роўнага», – расказвае Людміла. – Калі зразумелі, што мэты дасягнулі – гульня і навучае, і забаўляе, – усім захацелася пабачыць сваю работу эстэтычна аформленай.

Настаўніца падтрымала ідэю. У 2021 годзе яна прайшла курс ад бабруйскіх бізнесменаў-валанцёраў. Паслухала лекцыі бухгалтараў, эканамістаў, юрыстаў і атрымала разуменне, як можна манетызаваць свае праекты.

Настолкі бізнесам не сталі. Але веды дазваляюць зараз ствараць эстэтычныя гульні з удзелам мастакоў і дызайнераў, раздрукоўваць іх на прафесійным абсталяванні, пры гэтым не мець выдаткаў. Выходзіць у нуль часам дапамагаюць спонсары. Летам 2021 года пабачылі свет 4 гульні, добра аформленыя, запакаваныя ў скрыні. Праца стала прывычнай. Цяпер штогод увосень старшакласнікі атрымліваюць ідэю, працуюць з ёй і хутка бачаць вынік – гатовы прадукт.

Спачатку, прыгадвае субяседніца, выкарыстоўвалі самыя простыя шаблоны настолак – лато, даміно. Зараз жа для старэйшых вучняў ужо гатовая так званая «хадзілка», яна прадугледжвае пытанні і неабходнасць зарабляць рэсурсы.

Жывое слова

– Я шмат працую з інстаграмам. Гэта той інструмент, які дае магчымасць разумець аудыторыю. Кожны дзень выкладваю там пытанні з настолак, – дзеліцца Людміла. – Так атрымліваю адваротную сувязь, гэта добры бонус. Бываюць моманты, калі людзі аспрэч­ваюць скарыстаны моўны матэрыял. Не разумеюць, напрыклад, чаму я ўводжу дыялектнае слова «фатэль» або ў гульнях для малодшых школьнікаў выкарыстоўваю слова «келіх». Тлумачэнне простае. Гэтыя словы ёсць у творах, уключаных у праграму. І дзеці, пазнаёміўшыся з імі загадзя, не будуць мець пытанняў пры чытанні тэкстаў.

Субяседніца ўпэўнена: калі настаўнік сапраўды жыве ідэяй, яе лёгка пераймаюць і вучні. Людміла размаўляе па-беларуску не толькі на ўроках – і дзеці па-за класам вядуць дыялог з настаўніцай на адной мове. Аднойчы яна спытала, ці не саромеюцца яны гэта рабіць. Вучні здзівіліся. Больш таго, яны з задавальненнем пераймаюць гутарковыя словы, асвойваюць жывую гаворку. Следам за настаўніцай палюбілі, напрыклад, «падабайку», «асадку», «суперова».

– Нярэдка людзі баяцца карыстацца беларускай мовай. Ім страшна памыліцца, не сказаць нешта чыста, – дзеліцца настаўніца. – І пры гэтым забываюцца, што на літаратурнай мове пішуць творы. А гавораць – на жывой, нешаблоннай, якая развіваецца. На такі падыход і накіраваны нашы настолкі.

Несумненны плюс гульняў і ў тым, што вучні ставяцца да іх псіхалагічна прасцей. Гэта не картка для праверкі ведаў, тут не страшна памыліцца і прайграць. Будзе новая гульня, і там – поспех. А мабільны фармат дазваляе ладзіць карысныя забавы, напрыклад, у час экскурсійнай паездкі.

Кніжны рэбус

Гэтым летам у актыве бабруйскіх школьнікаў з’явілася гульня «Кнігарня», у якой візуалізаваліся творы беларускай літаратуры.

Напрыклад, калодзеж, чайнік і радыё адсылаюць да п’есы Аляксея Дударава «Вечар», а запалкі, лодка і разбойнік нагадваюць пра «Палескіх рабінзонаў» Янкі Маўра. Візуалізаваць паэтычныя творы больш складана. Але калі асацыяцыі знаходзяцца, яны, як правіла, аднолькавыя ва ўсіх. Людміла тэсціравала карцінкі ў розных класах, публікавала загадкі ў сацыяльных сетках і, нарэшце, пад­рыхтавала «Кнігарню» да таго, каб аддаць яе мастаку для распрацоўкі картак у адным стыле.

– Наступны наш крок – атрымаць адабрэнне нашых гульняў ад Міністэрства адукацыі, – дзеліцца субяседніца. – Мы ўпэўнены, за 3 гады наш прадукт прайшоў выпрабаванне часам і даказаў сваю жыццяздольнасць.

Неацэнная падтрымка ў такой працы – неабыякавыя калегі. Найперш – дырэктар Ірына Матузава і выкладчыца фізікі Святлана Здаранкова. Абедзьве – пераможцы конкурса прафесійнага майстэрства «Настаўнік года».

– Такія людзі рухаюць школу. Разам мы ствараем адукацыйную прастору апантанасці. Да яе далучаецца нават той, хто, магчыма, адчувае стомленасць або заклапочаны іншым, – упэўнена Людміла Крылова. – А дзеці заўсёды ўдзячныя і лёгкія на пад’ём. Наша ўстанова знаходзіцца ў новым мікрараёне, дзе шмат сацыяльнага жылля. Не ўсе вучні могуць рэалізаваць свой патэнцыял дома, таму з задавальненнем яны робяць гэта ў школе. Галоўнае быць з імі шчырымі.

Вікторыя ДАШКЕВІЧ
Фота з архіва Людмілы КРЫЛОВАЙ